Σάββατο 9 Αυγούστου 2008

Αφήστε με να πω τι είναι ποίηση αφήστε με να απαντήσω τι είναι ποίηση κύριοι ένα καντήλι που καίει αίμα το αίμα μου καθώς εκείνο σπαρταράει...

Το δάκρυ

Όπως τα δάκρυ έτσι έρχεται το ποίημα
μέσα από τις βαθιές χαραγματιές
του σώματός μου. Βγαίνει απ' το σώμα μου
στο χώμα πέφτει κάποτε - κόκκινο ρόδο
και γίνεται χίλια κομμάτια κόκκινα
στον ουρανό πετάει κάποτε - το κόκκινο μαντήλι
που έφυγε από τα χέρια του παιδιού
στα χέρια πέφτει κάποτε - κόκκινος θρόμβος
γεμίζοντας ένα λευκό χαρτί.

Ό,τι κι αν γίνει
θα επιστρέψει κάποτε το ποίημα
ό,τι κι αν γίνει
θα σε γυρέψει κάποτε το ποίημα
ήσυχο κλάμα του νερού στην πηγή
φύλλωμα δέντρου όπως ξεψυχάει το απόγευμα
βιβλίο που φαγώθηκε απ' τη σκόνη
και την υγρασία κι έμεινε
στη μοναξιά καιρό.

Όπως το δάκρυ κι όπως το αναφυλλητό -
φτάνει μια μέρα που όλα γύρω γέρνουν κλείνει
ο κορμός χάνεται σβήνει ο ουρανός και μόνο
μένουν τα λόγια πάνω στο χαρτί κι η μουσική
πριν απ' τα λόγια πριν απ' το χώμα πριν
απ' τον ουρανό
κι όμως
μετά απ' το ποίημα. έτσι -
όπως το δάκρυ κι όπως το αναφυλλητό.

Στέφανος Μπεκατώρος
από τη συλλογή Περιορισμένος χώρος, 1975


Περιγραφή της ιδιωτικής κάμαρης

Αφήστε με να πω τι είναι ποίηση
αφήστε με να απαντήσω τι είναι ποίηση
κύριοι
ένα καντήλι που καίει αίμα
το αίμα μου
καθώς εκείνο σπαρταράει
από την έλλειψη οξυγόνου
κι οι άλλοι πνίγουνται από τον μαύρο αγέρα
εγώ είμαι το φυτίλι που αλλάζει κάθε νύχτα
όταν ο πυρετός το καίει και το μαυρίζει
όταν η πίεση του ουρανού
κάτω απ' τον άλλο ουρανό το απειλεί
όταν ο ουρανός με θέλει άγγελο
και δεν μπορώ να είμαι
όταν ο ουρανός με θέλει καθώς πρέπει νεκρό
και δεν μπορώ να είμαι -
όχι όπως οι άλλοι νεκροί
που διώχνουν το πρόσωπο και δεν το θέλουν
ή δεν το μπορούν.

Αφήστε με να πω τι είναι ποίηση
κύριοι
προτού με δέσει στη γραβάτα του ο χρόνος
προτού οι άλλοι με πεινάσουν
και γυρίζω στους δρόμους ζητιανεύοντας
εγώ επιστρέφω μόνος στην πατρίδα
πεινώ από μέσα
διψώ από μέσα
λίγο ψωμί
λίγο νερό του άλλου κόσμου
εδώ -

μέσα στον ξένο πυρετό
και την αλλότρια λησμοσύνη.

Στέφανος Μπεκατώρος
από τη συλλογή Πατριδογνωσία, 1972

Πηγή Ποιημάτων: Ένα λιβάδι μέσα στην ομίχλη που ονειρεύεται


...Πλούσιο είναι και το δοκιμιακό του έργο. Ο Μπεκατώρος έχει δημοσιεύσει αυτοτελώς, σε συλλογικές εκδόσεις ή σε περιοδικά, δοκίμια και μελέτες για τον Μανόλη Αναγνωστάκη, τον Μάριο Χάκκα, τον Μίλτο Σταχτούρη, τον Κώστα Καρυωτάκη, τον Αλέξη Τραϊανό, τη Μελισσάνθη, τον Ανέστη Ευαγγέλου, τον Κώστα Παπαγεωργίου, τον Ιωνα Δραγούμη κ.ά. Γνωστό και σημαντικό είναι επίσης το μεταφραστικό του έργο, κυρίως οι πλούσια σχολιασμένες αποδόσεις του διηγημάτων του Edgar Allan Poe και δοκιμίων του T.S. Eliot και του D.H. Lawrence.

«Θα μπορούσε ο τίτλος του βιβλίου να είναι Ευτυχία στα δάκτυλα;, ρώτησε τον ποιητή ο δημοσιογράφος Στέλιος Λουκάς από τον «Αγγελιοφόρο» της Θεσσαλονίκης. Οχι φυσικά, ήταν η απάντηση του Μπεκατώρου. Μόνο αυτός ο τίτλος ταιριάζει σε έναν που θεωρεί την ποίηση δυστυχία αφού εκόμισε μόνο πίκρα και δυσαρμονία στη ζωή του. Το να γράφεις ποιήματα σε μια εποχή απολύτως αρνητική για τις πνευματικές αξίες, χωρίς να γίνεσαι αρεστός, με την κατάφαση ή με τη σιωπή σου, στις εξουσίες (αντιθέτως ομιλείς και γράφεις λέγοντας καθαρά τη γνώμη σου για τα κακώς κείμενα), το να μη διαπλέκεσαι επιζητώντας βραβεύσεις κ.τ.τ., το να μην κάνεις δημόσιες σχέσεις και «συμμαχίες», το να μην κυνηγάς τη δημοσιότητα, είναι κάτι που σε οδηγεί με ακρίβεια στην απομόνωση και στη μοναξιά.

Θα ήθελα να σταθώ λίγο στο βιβλίο Κομμάτια για τρία δάκτυλα, επειδή δεν έχει πέσει στην αντίληψή μου κάποια αναφορά σ' αυτό. Αν και ο ποιητής είχε ήδη εκδώσει ποιήματά του (όπως και άλλα βιβλία) σε σπουδαίους εκδότες, θέλησε να βγάλει εκτός εμπορίου αυτά τα τελευταία του ποιήματα. Τον είχε απογοητεύσει η απαξία που τα παρακμιακά μας χρόνια έχουν επιφυλάξει για την ποίηση. Ετσι αποφάσισε αυτά τα Κομμάτια να τα προσφέρει μόνο σε αυτούς που τους ξέρει ότι διαβάζουν και αποδέχονται την ποίηση. Πρόκειται για ένα βιβλίο με εξήντα τέσσερις σελίδες μικρού σχήματος, αλλά μεγάλου ειδικού βάρους. Μότο του βιβλίου:

Ω ποίηση

Αιωνιότητα εσύ του φθαρτού

έτσι, χωρίς στίξη, ώστε αυθορμήτως οι λέξεις και το νόημά τους να σου επιβάλλουν ένα αόρατο θαυμαστικό. Ηδη ο τίτλος του βιβλίου σε παραπέμπει σε μια ιδιόρρυθμη σχέση με τη μουσική. Μια σχέση που αρχίζει ελλειμματικά, ούτε καν με ένα χέρι αλλά με τρία δάκτυλα - μόνο. Σχέση όμως εξακολουθητική, που συνεχίζεται με το συνταίριασμα μιας μουσικής αρμονίας με την κινητικότητα και το θέμα του ποιήματος. Μεταφέρω πρόχειρα τη σύνδεση του «κοντσέρτο για όμποε σε D ελάσσονα οp.8 αρ.2» του Αλμπινόνι με το ποίημα Για τον Αλέξανδρο που τώρα κοιτάζεις με δάκρυα στο χαρτί. Μεταφέρω ακόμα τον δεσμό της σύνθεσης «Κοντσέρτο για βιολί BWV 1042 - Adagio» του Bach με το δραματικό ποίημα Προς τον ήλιο, όπου ο ελλείπων (ανάμεσα από στοίβες και σωρούς κάρβουνο, σάρκες και μέλη)

- ο κυβερνήτης,

είχε απογειωθεί είχε πετάξει για τα ψηλά

Προς τον ήλιο για πάντα.

Κάποιες φορές με τρυφερότητα και ευαισθησία, ο ποιητής εκπέμπει το μήνυμα ενός που εναυάγησε στις λέξεις προς κάθε ένα που μπορεί να το ακούσει. Αλλες φορές μάς μιλά με γέλιο και κλάμα. Οπως στο τρίτο μέρος του βιβλίου, όπου και τα επιγραφόμενα Σατιρικά ελεγεία. Που μας προκαλούν αφόρητο πόνο, καθώς με απλά λόγια και με την ένταση ψιθύρου -ούτε καν χαμηλόφωνα- μας μιλάνε για τα σημαντικά των καιρών και των τόπων:

Για κείνον της Ευρώπης τον ξεγραμμένο

μονάχο που τον άφησαν οι πάντες

στα αίματα και στα υγρά του...

(Ενας Γερμανός νεκρός σε ελληνικό νοσοκομείο)

και για τους άλλους, που ζώνονται κατάσαρκα τον θάνατο και που θα γίνουν κομματάκια ή κάρβουνο. Για όλους εμάς που πετάμε από πάνω μας τη θλίψη των ανθρώπων και των πραγμάτων, λέγοντας

Στα τσακίδια η ξένη

πίκρα στον κάλαθο

η ξένη συμφορά.

Αυτός είσαι. Ο ποιητής!

Ούτος εκείνος

(Καφέ «Φαεινόν» με ποιητή)

Ο Στέφανος, γνώστης των φανερών και αποδέκτης των κρυφών μηνυμάτων του σώματός του, ετοίμαζε από καιρό την επιστροφή στο πατρογονικό του σπίτι, στα Μπεκατωράτα της Κεφαλονιάς. Ενα είδος μεταφυσικής άθλησης. Τώρα αναπαύεται κάτω από το τραχύ χώμα της πατρίδας του. Είχε όμως -και μας γνωστοποίησε- τη σιγουριά του πως

Ο κόκκος του σταριού γνωρίζει

καλά τη μοίρα του

στο χώμα.

ΜΗ ΦΟΒΑΣΤΕ ΣΑΣ ΛΕΩ

Είστε ο κόκκος του σταριού...

Του ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ Α. ΡΗΓΑΤΟΥ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 03/08/2006



Καφέ «Φαεινόν» με ποιητή

Και τώρα
Μετά που ήπιες τον καφέ
Αρχίζει ξανά η μηχανή ακριβείας
Του αίματος η τόσο βολική σου
Υπερεκχείλιση
Των δακρύων.

Αισθάνεσαι θλιμμένος λαμπρά.
Στα τσακίδια η ξένη
Πίκρα στον κάλαθο
Η ξένη συμφορά.
Αυτός είσαι! Ο ποιητής!
Ούτος Εκείνος.

Μέσα σε βιτρίνα
Από πλεξιγκλάς γυμνός
Τυλιγμένος επιδέσμους.
Στον τοίχο απέναντι
Σέ δείχνει ανοιχτή παλάμη
Πληγή τρέχει αίμα.

Στέφανος Μπεκατώρος
(Από το περιοδικό Εντευκτήριο)


Γεννήθηκε το 1947, με ρίζες από την Κεφαλονιά και την Κωνσταντινούπολη. Τον είχαν κερδίσει η χημεία, η νεοελληνική λογοτεχνία και η βιβλιοθηκονομία. Την πρώτη δεν την άσκησε ποτέ. Τις άλλες δύο τις υπηρέτησε ώς το τέλος: θα τον θυμόμαστε πάντα ως μαχόμενο βιβλιοθηκάριο στη Δημοτική Βιβλιοθήκη.

Άρχισε να δημοσιεύει ποιήματα από το 1966 και εξέδωσε (στο διάστημα 1968-1998) έξι ποιητικές συλλογές και μια επίτομη έκδοση εξ αυτών με τίτλο "Πατριδογνωσία 1969-1982" (α έκδοση: 1982, β΄έκδοση: "Πατριδογνωσία 1968-1998", Ελλ. Γράμματα 1999).

Το 2002 εξέδωσε την ποιητική συλλογή με τίτλο "Δυστυχία στα δάκτυλα" (εκδ. Πατάκη).

Το 1971 δημοσίευσε (σε συνεργασία) την ποιητική ανθολογία "Η Νέα Γενιά, 1965-1970" με ποιήματα ενός αριθμού τότε πρωτοεμφανισθέντων ποιητών.

Μέσα στην τριακονταετία 1974-2006, εκτός από ποιήματα, δημοσίευσε (σε εφημερίδες, περιοδικά και αυτοτελείς εκδόσεις) μελέτες και δοκίμια για πρόσωπα της λογοτεχνίας, κριτικές παρεμβάσεις και προτάσεις για το ζήτημα των βιβλιοθηκών στην Ελλάδα καθώς και για ζητήματα λογοτεχνικά, κοινωνικά, πολιτικά και πολιτισμικά.

Έκανε και μεταφράσεις από τα αγγλικά. Επιμελήθηκε βιβλία και έκανε εκπομπές στο ραδιόφωνο (για την ποίηση). Για ένα διάστημα έγραψε κριτική βιβλίου στις εφημερίδες "Η Αυγή" και "Η Πρώτη".

Το 1993 κυκλοφόρησε πολυσέλιδη συλλογή κειμένων του (δημοσιευμένων σε περιοδικά και εφημερίδες) για φαινόμενα νεοελληνικής παρακμής αλλά και πνευματικής αντίστασης ("Το πνεύμα της Αντίστασης: για τον πολιτισμό και την πολιτική").

Στα δύο τελευταία χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών συνέβαλε στη σύνταξη των τόμων "Κατάθεση 73" και "Κατάθεση 74" (εκδόσεις Μπουκουμάνη), που θεωρήθηκαν εκδηλώσεις συλλογικής πνευματικής αντίστασης.

Από τις εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση δική του, κυκλοφόρησαν οι τόμοι δοκιμίων του Τ. Σ. Έλιοτ "Δεν είναι η ποίηση που προέχει: για την ποίηση και τους ποιητές", το 2003, και "Δάντης: Θεία Κωμωδία και Νέα Ζωή", το 2005 και το αφήγημα "Ο χρυσός σκαραβαίος" του Έντγκαρ Άλλαν Πόε, με δικά του σχόλια και εκτενέστατο επίμετρο, το 2004. Η «Δυστυχία στα δάχτυλα» ήταν η τελευταία επίκληση στα φάρμακα της τέχνης, χωρίς λύτρωση.

Η έκδοση των «Απάντων» το 1991 του αυτοκτόνου ποιητή Αλέξη Τραϊανού αποτέλεσε μια πράξη φιλίας.

Πέθανε στην Αθήνα στις 26 Ιουνίου 2006.

1 σχόλιο:

Ανώνυμος είπε...

Έχει πολύ ενδιαφέρον ο τρόπος που παραθέτεις τα ποιήματα ώστε με δοκιμιακό σχεδόν τρόπο να υπερασπίζονται την ποίηση. Ήθελα να σε ρωτήσω αν έχεις στην κατοχή σου ή αν έχεις δει τη συλλογή Πατριδογνωσία 1972, γιατί ψάχνω να βρω από ποιες εκδόσεις είχε κυκλοφορήσει τότε Κάνω διδακτορικό για την περίοδο της χούντας στην Ελλάδα και χρειάζομαι αυτή τη βιβλιογραφική αναφορά... Λέγομαι Χριστιάνα Μυγδάλη και η ηλεκτρονική μου διεύθυνση είναι christiana.mygdali@chch.ox.ac.uk
Όπως και να έχει, καλή συνέχεια στις ποιητικές σου αναζητήσεις.